TİTANİK RUHU

Kibir, insanoğlunun en zayıf özelliklerinden biridir. Kendini büyük görme, kendini başkalarından üstün tutması durumu. Kibir olgunlaşma, kâmil insan olma önündeki en büyük engellerden. Eksiklerini ve yanlışlarını bilmeyen ya da onlarla yüzleşmek istemeyen kimselerin ortak özelliği. Alçak gönüllük ve tevazu erdemlerinin zıt kutbu.

Kibir, kendinden başkasını hor ve hakir görmek; ucub ise, kendini beğenmek ve şahsını başkalarından üstün bilmektir. Bu iğrenç huylar, kişinin kalbi ile güzel ahlâk arasına çekilen birer manevi afet perdesidir. “Ha kibrit, ha kibir. İkisi de yakıcı.” diyor İbrahim Tenekeci.

Kibir insanın haddini bilmemesidir. Pişmemiş ham ruhların bir hastalığıdır kibir. Kibir insanın cahilliğini ortaya koyması, sınırlarından haberdar olmaması durumu. Kibir hakikatten habersiz olmaktır. Hangi makamlara gelsek de, hangi payelere ya da maddi değerlere sahip olsak da yaşamlarımızda birer öğrenciyiz. Hakikat ve bilgelik ışığına doğru yapılan yolculuğa koyulan bilinçli insanlar, ruhlarını kaplamaya çalışan kibir gölgesini kendi aydınlıkları ile yakıp geçmelidir. Konfüçyüs: ‘Hikmet ile tamamlanmış ilim ve akıl insanı bilgeliğe götürür, onu kâmil insan olmak yoluna sokar’ der.

Nietzsche şöyle diyor: “Kibir ruhu kaplayan deridir.” “Kibir, kendinden habersizliktir! Tıpkı güneşten haberi olmayışı gibi buzun."  der Mevlana.

Firavunda Musa (as)a şöyle demişti. “Âlemlerin rabbi ne demek.” İnsanın kendi varlığı hakkında bilgi sahibi olmamasının sonucu bu. Titanic armatürü Bruce Ismay Titanic için “Tanrı bile batıramaz” demişti. Bu insanoğlunun tanrıya başkaldırısı, kibrin zirvesi.

Benlik ve büyüklük iddiasının kaynağı, insanın, ilâhî kudret karşısında kibirlenmesidir. Yani büyük bir sahrada bir kum tanesi bile olmamasına rağmen bu halini unutarak elindeki, Allah’ın ihsan ettiği birtakım emanet imkânlara aldanmak suretiyle kendisini büyük görmesi, kibirlenmesidir. Kibir ise, hiç şüphesiz insana, onu olduğundan daha güçlü, hünerli ve kabiliyetli gösterir. Oysa mahlukatta ne kadar güç varsa, Cenâb-ı Hakk’ın ihsan ettiği güç değil midir? Nitekim Firavun ve Nemrud’un ilâhlık iddiasına kadar varan kibirleri ve neticede ilâhî intikama sebep olmuştur.

Tevazu ise “Nefsini bilen Rabbini bilir!..” (Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, II, 361) düsturunu öğretir bize. Zira kendi durum ve mevkisini bilen her kul, ona göre hayat sürer, yani Yaratıcısını ve O’nun yüce emirlerini idrak ederek yaşar. Kulluğunu bilir kısaca.

Gönüllerin iman güzellikleri ve ahlâkî faziletlerle tezyin edilebilmesi, ancak “kibir ve ucub”dan temizlenmesiyle mümkündür. Geldiği yeri düşünmeden, gideceği yeri hesaba katmadan, kendisine türlü nimet ve imkânlar bahşeden Allah Teâlâ’nın emirlerine muhalefet ile kibre saplanmak, ne hazin bir gaflet ve ne korkunç bir ahiret sefaletidir. Mütekebbir Kisraları yerin dibine geçiren, zalim Kayserleri helak eden, Firavunlara denizin ortasında acziyetini tattıran kibrin ne kadar kötü bir fiil olduğunu unutmamak gerek.

İnsana yakışan, kibir değil, izzettir. İnsan için, izzette itibar ve şeref vardır, kibirde yoktur. Kibrin insana yasaklanması, ancak 'haddini bilme' olarak açıklanabilir. Ölümlü olduğunu bilen ve ona göre yaşayan insanlara fazlasıyla ihtiyacımız var. Çünkü ölüm, bizi insan olmaya ve kalmaya zorluyor.